Το Ράιχσταγκ στις φλόγες, εξαπλώνεται ο ναζισμός

Σαν σήμερα, το 1933, λαμβάνει χώρα στο Βερολίνο, το καθοριστικότερο συμβάν για την εγκαθίδρυση και την εξάπλωση του ναζισμού: Ξεσπά η ιστορική πυρκαγιά στο γερμανικό κοινοβούλιο, για την οποία θα κατηγορηθεί από τους Ναζί ο Μαρίνους Βαν Ντερ Λούμπε. Αντίθετα με το κοινό αίσθημα που θέλει τον Ολλανδό κομμουνιστή θύμα ναζιστικής προβοκάτσιας, τα περισσότερα ιστορικά στοιχεία επιβεβαιώνουν ότι ο Βαν Ντερ Λούμπε είναι όντως ο εμπρηστής του Ράιχσταγκ, αλλά σε κάθε περίπτωση, η ιστορία του αποδεικνύει πως πολλές φορές η τρομοκρατία είναι "θείο δώρο" για την εκάστοτε εξουσία.

Το Ράιχσταγκ παίρνει φωτιά στις 27 Φεβρουαρίου 1933 και η αστυνομία βρίσκει μέσα στο φλεγόμενο κτίριο τον Μαρίνους Βαν Ντερ Λούμπε σε άθλια κατάσταση. Βασανίζεται από τις ναζιστικές αρχές και ομολογεί πως ο ίδιος ξεκίνησε την πυρκαγιά στο κοινοβούλιο με σκοπό να καλέσει τους Γερμανούς εργάτες σε εξέγερση κατά του φασιστικού καθεστώτος.

Στον τόπο της πυρκαγιάς σπεύδουν αμέσως ο Χίτλερ, ο Γκέμπελς και ο Γκέρινγκ, καθώς και ο ανταποκριτής των Times, Σέφτον Ντέμλερ, που καταγράφει την αντίδραση του Γερμανού δικτάτορα: "Στον επόμενο διάδρομο, ο Χίτλερ φρόντισε να μείνει λίγο πίσω και να με συναντήσει. Έφτασε μέχρι την προφητεία: ‘Να δώσει ο Θεός αυτό να είναι έργο των Κομμουνιστών. Αυτή τη στιγμή γίνεσαι μάρτυρας της αρχής μιας σπουδαίας νέας εποχής στη Γερμανική Ιστορία, χερ Delmer. Αυτή η πυρκαγιά είναι η αρχή' είπε ο Χίτλερ, και σκόνταψε σε ένα σωλήνα".

Οι θεωρίες για το κατά πόσον ο Βαν Ντερ Λούμπε ήταν ειλικρινής επαναστάτης ή προβοκάτορας των Ναζί –όπως υποστήριξε το Κομουνιστικό Κόμμα– ή ακόμα και ο λάθος άνθρωπος τη λάθος στιγμή, φαίνεται πως έχουν ελάχιστη σημασία μπροστά στο γεγονός ότι ο Χίτλερ δεν άργησε ούτε δευτερόλεπτο να εκμεταλλευτεί πολιτικά την περίσταση. Μόλις το ίδιο βράδυ, συνελήφθησαν 1.500 κομουνιστές και το γερμανικό Κομουνιστικό Κόμμα, με ποσοστά που άγγιζαν 17% στις τελευταίες δημοσκοπήσεις, τέθηκε εκτός νόμου.

Την επόμενη κιόλας μέρα, ο Χίτλερ ζητάει και λαμβάνει από τον πρόεδρο Χίντενμπουργκ το "Διάταγμα πυρκαγιάς Ράιχσταγκ", που καταπατά τις περισσότερες πολιτικές ελευθερίες στη Γερμανία και απαγορεύει την αντιναζιστική προπαγάνδα. Με το ΚΚΓ εκτός κοινοβουλίου, το Εθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα καταλαμβάνει την πλειοψηφία των εδρών του Ράιχσταγκ (52%), γεγονός που ανοίγει το δρόμο για την επίσημη εγκαθίδρυση του απολυταρχικού καθεστώτος του Χίτλερ.

Το Δεκέμβριο του 1933, ο Μαρίνους Βαν Ντερ Λούμπε δικάζεται κατηγορούμενος για εμπρησμό και συμμετοχή σε κομουνιστική συνωμοσία κατά του Κράτους. Για να ενισχυθεί η ιδέα πως η πυρκαγιά οφείλεται στην "κομουνιστική απειλή", δικάζονται μαζί του άλλοι τέσσερις κομουνιστές, μεταξύ των οποίων και ο μετέπειτα γραμματέας της Κομουνιστικής Διεθνούς, Γκιόργκι Ντιμιτρόφ. Οι 4 αθωώνονται, αλλά ο Βαν Ντερ Λούμπε καταδικάζεται σε θάνατο και έρχεται αντιμέτωπος με τη γκιλοτίνα στις 10 Ιανουαρίου 1934.

Εβδομήντα τέσσερα ακριβώς χρόνια μετά το θάνατό του, ο Ολλανδός θα αθωωθεί συμβολικά από το Ομοσπονδιακό Δικαστήριο της Καρλσρούης, που όμως στηρίζει την απόφασή του στο νόμο του 1998, για την αποκατάσταση όσων καταδικάστηκαν από το –εξ ορισμού άδικο– ναζιστικό καθεστώς και δεν έχει να κάνει με το εάν ο Βαν Ντερ Λούμπε ήταν αθώος ή ένοχος.

Για την ιστορία, η πλειοψηφία των ιστορικών θεωρεί πολύ πιθανότερη την εκδοχή του αυτόβουλου και ιδεολογικής εμπνεύσεως εμπρησμού από τον Βαν Ντερ Λούμπε, κάτι που δύσκολα μπορεί να χαρακτηριστεί μεροληπτικό, μιας και η μεταπολεμική ιστοριογραφία έχει γενικότερα δαιμονοποιήσει το χιτλερικό καθεστώς. Ούτε η εκδοχή της προβοκάτσιας, η οποία στηρίζεται σε ορισμένα αρχεία της Γκεστάπο που όμως έμειναν για πολλά χρόνια στη Μόσχα και έχουν πιθανότατα υποστεί "μετατροπές", ούτε φυσικά η εκδοχή των Ναζί ότι υπήρχε οργανωμένο και ευρείας κλίμακας σχέδιο των κομουνιστών για κοινωνική εξέγερση, μπορούν να στηριχτούν βάσει των στοιχείων.

Όταν οι Έλληνες πρόσφυγες έβρισκαν καταφύγιο στη Συρία [Φωτογραφίες]

Ιστορίες Προσφύγων

Καθώς τα κύματα των προσφύγων από τη Συρία προς τη χώρα μας συνεχίζονται, έχει ενδιαφέρον να ανατρέξουμε σε μερικές σχετικές ιστορικές σελίδες. Με πρωταγωνιστές, όμως, Ελληνες. Στην κεντρική φωτογραφία - ντοκουμέντο: Ελληνες πρόσφυγες στο Χαλέπι να περιμένουν στην ουρά για συσσίτιο του Αμερικανικού Ερυθρού Σταυρού. Του Τάκη Κατσιμάρδου

Προς τη Συρία και από τη Συρία. Τουλάχιστον τέσσερις φορές σημειώνεται στα χρονικά το φαινόμενο, έχοντας μαζικό χαρακτήρα:

• Το 1923 μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή στο πλαίσιο της υποχρεωτικής ανταλλαγής πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας.
• Το 1939 όταν η περιοχή της Αλεξανδρέττας, μέρος της Μεγάλης Συρίας, προσαρτήθηκε στις επαρχίες της Τουρκίας.
• Το 1860 όταν ξεκίνησαν σφαγές και διώξεις χριστιανών στη Β. Αφρική.
• Το 1882 στη διάρκεια της αιγυπτιακής επανάστασης.

Οι συνθήκες κάτω από τις οποίες Ελληνες πρόσφυγες βρέθηκαν στη Συρία και Ελληνες πρόσφυγες ήρθαν από την ευρύτερη περιοχή στην Ελλάδα διαφέρουν ριζικά μεταξύ τους. Κοινός, όμως, παρονομαστής ήταν ο πόλεμος και ο φόβος για τη ζωή τους. Αλλά και η ομοιότητα των προσφυγικών τραγωδιών ανεξαρτήτως εποχών, προέλευσης και προορισμού των θυμάτων.

Από το 1922

Η πιο μαζική περίπτωση Ελλήνων προσφύγων, που αναζητούν άσυλο στη Συρία, καταγράφεται αμέσως μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή. Μερικές χιλιάδες, από τις εκατοντάδες χιλιάδες Ελληνες που ξεριζώνονται από τη Μικρασία το δεύτερο εξάμηνο του 1922 και τις αρχές του 1923 και ενώ συνεχίζονται στη Λοζάνη οι διαπραγματεύσεις για την ελληνοτουρκική ανταλλαγή πληθυσμών, καταφεύγουν στη Συρία.
Η οθωμανοκρατούμενη περιοχή της φυσικής Συρίας (περιλάμβανε, εκτός από τη σημερινή, δηλ. τη γεωγραφική Συρία, τον Λίβανο, την Παλαιστίνη και την Υπεριορδονία) είχε καταληφθεί ως εχθρικό έδαφος, ενώ διαρκούσε ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος από αγγλογαλλικά στρατεύματα (ο σουλτάνος της Κωνσταντινούπολης είχε ταχθεί με την πλευρά των Κεντρικών Δυνάμεων).

Ξεριζωμένοι από την Αλεξανδρέττα καταφεύγουν στην -υπό γαλλική κατοχή- Συρία, διωγμένοι από τους Τούρκους.

 

Μετά τη λήξη του πολέμου οι Γάλλοι, προλαβαίνοντας και καταστέλλοντας με στρατιωτικά μέσα την «αραβική αφύπνιση», έγιναν κύριοι της Δαμασκού, αντικαθιστώντας τους Αγγλους (είχαν αποχωρήσει λίγο νωρίτερα ύστερα από γαλλοαγγλική διανομή εδαφών περιοριζόμενοι σε Παλαιστίνη και Υπεριορδανία). Με τη συμφωνία του Σαν Ρέμο (1920) νομιμοποιείται η γαλλική στρατιωτική παρουσία σε Συρία - Λίβανο στο όνομα της Κοινωνίας των Εθνών. Τυπικά, για την προστασία των μειονοτήτων και μέχρι να ανεξαρτητοποιηθεί η περιοχή. Ουσιαστικά η «εντολή» σήμανε μετατροπή σε γαλλική αποικία. Εκεί καταφεύγουν για προστασία χιλιάδες Ελληνες. Είναι ένας ενδιάμεσος σταθμός για μετάβαση σε ελληνικά εδάφη ή αλλού.

Μια περιγραφή της κατάστασης παραθέτει ο Βρετανός δημοσιογράφος και συγγραφέας Χάρολντ Σπένσερ, ο οποίος αυτή την περίοδο βρίσκεται στην Ελλάδα και αρθρογραφεί για την προσφυγική τραγωδία. Γράφει αρχές Μαρτίου του 1923: «Η κατάστασις εχειροτέρευσεν, ιδίως λόγω της πολιτικής της Γαλλικής Κυβερνήσεως... Μέγας αριθμός προσφύγων της Μικράς Ασίας επί των πλοίων εις τους Γαλλικούς λιμένας της Συρίας, οι δε Γάλλοι ουχί μόνον αρνούνται να επιτρέψουν εις αυτούς να παραμείνουν τουλάχιστον εις Συρίαν, αλλά αρνούνται και να τους δώσουν τροφήν... Ο εκεί Ελλην πρόξενος ζητεί εσπευσμένως χρήματα διά να σώση τους πληθυσμούς αυτούς εκ πείνης θανάτου, παρίσταται δε ανάγκη να μεταφερθούν και οι πρόσφυγες ούτοι της Συρίας εις την Ελλάδα εφ' όσον οι Γάλλοι τους εκδιώκουν...» (εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ 3/3/1923).

Για τους Γάλλους αυτή την περίοδο το τελευταίο που ενδιαφέρει είναι η ανθρώπινη ζωή και η προστασία των μειονοτήτων. Δεν θα διστάσουν, άλλωστε, δύο χρόνια αργότερα να βομβαρδίσουν την ίδια τη Δαμασκό, όταν ξέσπασε αραβική επανάσταση (Μεγάλη Επανάσταση του 1925 στη συριακή ιστορία).

Η στάση της Γαλλίας στιγματίζεται ως «απάνθρωπος», ενώ γίνονται εκκλήσεις προς Αμερικανούς και Βρετανούς για βοήθεια. Οι πρώτοι ανταποκρίνονται στο πλαίσιο της ευρύτερης βοήθειας προς τους Ελληνες πρόσφυγες. Αμερικανικές πηγές (Ερυθρός Σταυρός) κάνουν λόγο για διάθεση ενός συνολικού ποσού 30 εκ. δολαρίων, από τα οποία τα 2-3 διατίθενται για τους πρόσφυγες στη Συρία μέχρι τον Αύγουστο του 1923.

Χριστιανοί πρόσφυγες από την περιοχή του Λιβάνου διασκορπίζονται στη Συρία, την Ελλάδα και αλλού κατά τις συγκρούσεις του 1860.

Είναι δυσδιάκριτο ποια ακριβώς είναι η συνέχεια του δράματος των 15.000 -ίσως και παραπάνω- προσφύγων στη Συρία. Ελάχιστες πληροφορίες είναι διαθέσιμες. Πολλοί απ' αυτούς μεταφέρθηκαν στην Ελλάδα και άλλοι κατέφυγαν αλλού. Πάντως, προς το τέλος Ιουνίου του 1923 μερικές χιλιάδες βρίσκονταν ακόμη στην περιοχή, προσμένοντας τη μεταφορά τους (πηγές της ελληνικής κυβέρνησης εκείνη τη χρονική περίοδο κάνουν λόγο για 2.000-3.000 μόνο στη Βηρυτό). Αυτοί είχαν μεταφερθεί εκεί από τις συριακές ακτές με ελληνικά μέσα, ύστερα από απαίτηση των Γάλλων της Συρίας.

Αρκετοί απ' αυτούς, πάντως, παρέμειναν στη Συρία, όπου προφανώς το κλίμα δεν ήταν εχθρικό τότε. Ούτε λίγο αργότερα με την έκρηξη της επανάστασης, όταν οι συνθήκες έγιναν πολεμικές και οι συγκρούσεις πήραν επιπλέον και θρησκευτικό χαρακτήρα.

Για την ιστορία ας σημειωθεί ότι στη Δαμασκό προϋπήρχε από το 1917 σύλλογος Ελλήνων, αλλά τότε δημιουργείται ο πρώτος πυρήνας της κατοπινής ελληνικής χριστιανικής κοινότητας. Επειτα την πρωτεύουσα θα ακολουθήσει αμέσως μετά δημιουργία κοινότητας στο Χαλέπι. Αυτή θα εξελιχθεί στη μεγαλύτερη της Συρίας , ενώ θα «τροφοδοτεί» με μέλη και την ελληνική κοινότητα της Βηρυτού.

ΣΤΟ ΧΑΛΕΠΙ

Πείνα και εξαθλίωση για 12.000 Μικρασιάτες

Με αφορμή την πρόσφατη απεργία πείνας Σύρων προσφύγων στην πλατεία Συντάγματος, ο δημοσιογράφος Νταμιάν Μακόν Ουλάντ (ανταποκριτής της εφημερίδας «Irish Times» στην Αθήνα) δημοσιοποίησε από την ιστοσελίδα του (https://damomac.wordpress.com ) ένα φωτογραφικό ντοκουμέντο που δείχνει Ελληνες «Πρόσφυγες στο Χαλέπι», όπως αναγράφεται στην κορυφή της εικόνας. Οπως γράφει ο Ουλάντ ένας Σύρος πρόσφυγας- απεργός πείνας του υπέδειξε ότι στην ίδια θέση που βρίσκεται αυτός σήμερα, βρέθηκαν άλλοτε Ελληνες στη Συρία. Ο δημοσιογράφος ερεύνησε το θέμα, εντόπισε σχετική φωτογραφία στο αρχείο της αμερικανικής Βιβλιοθήκης του Κογκρέσου και τη δημοσίευσε με το ακόλουθο κείμενο: «Η φωτογραφία δεν έχει ημερομηνία, έχει τίτλο ''Ελληνες πρόσφυγες στο Χαλέπι'', και δείχνει μια ομάδα ανθρώπων με κουρελιασμένα ρούχα, ανάμεσά τους μικρά αγόρια, που περιμένουν να φάνε. Σε πρώτο πλάνο, μια γυναίκα, με ένα τενεκεδάκι στα πόδια της, στέκεται δίπλα σε ένα πρότυπο ''μαγειρείο''. Κάτω από τη φωτογραφία ως λεζάντα γράφει: ''Δόθηκε φαγητό σε 12.000 Ελληνες από τους Αμερικανούς''.

«Τραγική και αβέβαιη κατάσταση»

Σύμφωνα με τα στοιχεία για την υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, όπως συμφωνήθηκε με τη συνθήκη της Λοζάνης το 1923, περίπου 17.000 Ελληνες από τη Μικρά Ασία βρέθηκαν πρόσφυγες σε διάφορες πόλεις της Συρίας. Τόσο σοβαρή ήταν η κατάσταση που τον Αύγουστο του 1923 ο υπεύθυνος των Ελλήνων προσφύγων στο Χαλέπι έστειλε τηλεγράφημα στο υπουργείο Εξωτερικών της Αθήνας ζητώντας να αποτρέψει άλλους Ελληνες να φτάσουν στην πόλη, γιατί ''ήταν αδύνατο να δεχτούν άλλους πρόσφυγες''. Η γενικότερη κατάσταση για τους Ελληνες πρόσφυγες το καλοκαίρι του 1923 περιγράφεται ως ''τραγική και αβέβαιη'', όπως σήμερα των Σύρων προσφύγων...». Ας προστεθεί ότι η φωτογραφία χρονικά ανήκει, κατά πάσα πιθανότητα, στις μέρες του Μαΐου-Ιουνίου 1923.

ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΑΡΤΗΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΑ ΤΟ 1939

Ελληνοαρμενικά καραβάνια από την Αλεξανδρέττα

Ενα δεύτερο κύμα Ελλήνων προσφύγων στη Συρία σημειώνεται με την προσάρτηση της Αλεξανδρέττας στην Τουρκία.

Η επαρχία (σαντζάκι) της Αλεξανδρέττας (κοντά στην αρχαία Αλεξάνδρεια, που ιδρύθηκε μετά τη μάχη στην Ισσό το 333 π.Χ.) από τον 16ο αιώνα μέχρι το τέλος του Α' Παγκοσμίου Πολέμου ανήκε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Αποτελούσε μέρος της επαρχίας Χαλεπίου της Μεγάλης Συρίας, αλλά το 1918 ανεξαρτητοποιήθηκε και τέθηκε, όπως η υπόλοιπη Συρία και ο Λίβανος, υπό γαλλική κατοχή. Το στρατηγικό λιμάνι ήταν ένας από τους πρώτους επεκτατικούς στόχους του νέου τουρκικού κράτους. Οπως και έγινε με την ανοχή και υποστήριξη της Γαλλίας, ενώ ξεσπούσε ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος. Το 1938 τουρκικά στρατεύματα εισέβαλαν εκεί, ενώ το επόμενη χρονιά προκηρύχθηκε ένα νόθο δημοψήφισμα (για την ένωση ή όχι με την Τουρκία).

Από τότε η επαρχία Χατάι προστέθηκε στην τουρκική επικράτεια. Ιστορικά η περιοχή κατοικούνταν από Αραβες, αλλά και άλλες μειονότητες. Οι Τούρκοι ακολουθώντας τακτική εθνοκάθαρσης άλλαξαν την πληθυσμιακή σύνθεση. Το 1939-1940 υπολογίζεται ότι ένας πληθυσμός περίπου 50.000 ανθρώπων αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την περιοχή. Απ' αυτούς 11.000-12.000 ήταν Ελληνες και 26.000-27.000 Αρμένιοι.

Οι περισσότεροι Ελληνες κατέφυγαν τότε στη Δαμασκό και στο Χαλέπι, ενισχύοντας τις υπάρχουσες ελληνικές κοινότητες.
Από τα δύο βασικά ελληνικά προσφυγικά ρεύματα (1923 και 1939) προέρχονταν και οι 1.200 περίπου κάτοικοι της Συρίας, που είχαν ελληνικά διαβατήρια κατά την έναρξη του σημερινού.

ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΟΥ ΟΘΩΝΑ ΚΑΙ ΤΟΥ ΤΡΙΚΟΥΠΗ

Οι επεμβάσεις στη Β. Αφρική έδιωξαν τους χριστιανούς

Ελληνες πρόσφυγες θα καταφύγουν κυρίως στη Δαμασκό και στο Χαλέπι δύο φορές κατά τον 19ο αιώνα. Μάλιστα, θα προκύψει ταυτοχρόνως και στη χώρα μας ζήτημα με Ελληνες πρόσφυγες από την ευρύτερη περιοχή. Η πρώτη διαδραματίζεται στην οθωνική Ελλάδα το 1860.

Η τότε βασιλική κυβέρνηση Μιαούλη μετέχει με ναυτική δύναμη σε γαλλικές στρατιωτικές επιχειρήσεις στην οθωμανοκρατούμενη περιοχή, σε μία από τις πρώτες διεθνείς «ανθρωπιστικές επεμβάσεις» για την προστασία χριστιανών από «ιθαγενείς». Προσχηματικοί, βεβαίως, ήταν οι λόγοι και πραγματική αιτία ο έλεγχος της περιοχής και ο καθορισμός γαλλοβρετανικών ζωνών.

Πολλοί χριστιανικοί πληθυσμοί, απειλούμενοι πραγματικά ή όχι, εγκαταλείπουν τις ακτές της Β. Αφρικής και καταφεύγουν σε άλλα μέρη. Ανάμεσά στους πρόσφυγες και Ελληνες που κατευθύνονται προς τη Δαμασκό και το Χαλέπι. Αρκετοί απ' αυτούς θα μεταφερθούν και στην Ελλάδα. Σύμφωνα με τις σύγχρονες πηγές μετά το τέλος της επιχείρησης (Οκτώβριος 1860) τα ελληνικά πλοία μετέφεραν στη χώρα «τους εις αυτά προσφεύγοντες... Ουκ ολίγοι τότε ήλθον εις Αθήνας και άλλας Ελληνικάς πόλεις... Πλήθος προσφύγων μετήγαγον εις την Ελλάδα και τα Ρωσικά πλοία, τους ενταύθα γενικώς κληθέντες Βερουτιανούς (κατοίκους της Βηρυτού), όπερ όνομα απέκτησε έκτοτε εν Ελλάδι την σημασίαν του πρόσφυξ...».

Στην επαναστατημένη Αλεξάνδρεια

Η δεύτερη περίπτωση εξελίσσεται το 1882 (κυβέρνηση Τρικούπη). Οταν πάλι η Ελλάδα παίρνει μέρος με στρατιωτικές δυνάμεις στη γαλλοβρετανική επέμβαση, με επίκεντρο την επαναστατημένη Αλεξάνδρεια (επανάσταση του Ουράμπι στην Αίγυπτο).

Αρκετοί από τους δεκάδες χιλιάδες Ελληνες (υπολογίζονται σε 40.000-50.000), οι οποίοι εγκαταλείπουν την Αλεξάνδρεια και γενικότερα την Αίγυπτο, όπου υπάρχει έντονη ελληνική παρουσία, καταφεύγουν σε άλλες περιοχές (Κωνσταντινούπολη, Δαμασκό, Χαλέπι κ.α.). Κατά τη διάρκεια της κρίσης (Μάιος - Ιούλιος 1882) και μέχρι το βομβαρδισμό της Αλεξάνδρειας από τα αγγλικά πολεμικά (11 Ιουλίου) τα ελληνικά πλοία συμμετέχουν στην εκκένωση.

Οι περισσότεροι Ελληνες μεταφέρονται σε διάφορες πόλεις ελληνικές πόλεις με εμπορικά πλοία που πηγαινοέρχονται. Η κατάσταση περιγράφεται ως εξής σε ένα χρονικό της εποχής: «Απειράριθμοι οι συσσωρευθέντες εκ των προσφύγων εν Αθήναις και εις διαφόρους πόλεις της Ελλάδος Ελληνες (της Αιγύπτου)... Η Κυβέρνησις και αυτός ο Ελληνικός λαός διά συνεισφορών τους συντηρούσι? Καίτοι εγείρονται υπόνοιαι και φόβοι περί επιδηματικών ασθενειών και υπό των επιτροπών υγείας γνωματεύεται η αραίωσις, η συμπάθεια του κοινού άκαμπτος...».

Οι Ελληνες της Αιγύπτου θα επιστρέψουν αργότερα από τα σημεία όπου έχουν διασκορπιστεί στην ισοπεδωμένη σχεδόν Αλεξάνδρεια και στην αγγλοκρατούμενη, πλέον, Αίγυπτο. Θα ξεκινήσει τότε η λεγόμενη δεύτερη άνθηση της «Αλεξάνδρειας των Ελλήνων» και γενικότερα των ελληνικών κοινοτήτων στην Αίγυπτο.

Πηγή: Έθνος

Η ΓΙΑΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΥΝΤΑΞΗ ΤΗΣ

ΔΥΟ ΦΟΝΙΑΔΕΣ!

Περίεργα σχολικά λεωφορεία

Σχολικά λεωφορεία λίγο …διαφορετικά από αυτά που έχουμε στο μυαλό μας. Κάποια σχολεία επέλεξαν έναν μάλλον ανορθόδοξο τρόπο να προσελκύσουν την προσοχή γονέων και μαθητών.

Το πρώτο σχολικό λεωφορείο παρουσιάστηκε το 1827 από τον George Shillibeer σε ένα προάστιο του Λονδίνου με ικανότητα μεταφοράς 25 μαθητών. Φυσικά το έσερναν άλογα.

Μηχανή του Χρόνου: Από πού βγαίνει το όνομα του Οβελίξ και τι χρησιμότητα είχαν τα μενίρ

Τι λένε οι επιστημονικές έρευνες και οι ιστορικοί που έχουν ασχοληθεί με τα μενίρ του αγαπημένου μας Οβελίξ!

Οβελίξ, ένας από τους πιο εμβληματικούς ήρωες των κόμικς. Το όνομα αυτού του συμπαθητικού και μερικές φορές λίγο απλοϊκού και «γεροδεμένου» Γαλάτη προέρχεται από τη λέξη «οβελίσκος» και μπορεί να ερμηνευθεί με δύο τρόπους:

1. Ο οβελίσκος (από την ελληνική λέξη οβολός, που σημαίνει μικρή σούβλα γιατί αυτή τη μορφή είχαν τα πρώτα νομίσματα και στα λατινικά είναι obeliscus) είναι μια ψηλή, λεπτή κολόνα που αρχικά συναντάμε στην Αίγυπτο και που συνήθως είναι χαραγμένη με ιερογλυφικά. Ο οβελίσκος στεκόταν πάντα μόνος του και είχε θρησκευτική λειτουργία.

2. Η δεύτερη ερμηνεία είναι ότι ο Οβελίξ κουβαλάει συχνά στην πλάτη του ένα μενίρ. Λαξεύει αυτές τις πέτρες μόνος του και ασχολείται μονίμως με τη μεταφορά τους. Τις πουλάει σε κατοίκους του χωριού ή τις κάνει δώρο για κάποια υπηρεσία που προσέφεραν. Αυτοί οι λίθινοι κολοσσοί έχουν σε γενικές γραμμές τη μορφή οβελίσκου και από εκεί παίρνει το όνομά του ο Οβελίξ. Η ύπαρξη των μενίρ στις ιστορίες του Αστερίξ αποτελεί ουσιαστικά και αναχρονισμό, αφού αυτά τα μεγαλιθικά μνημεία εμφανίζονται σε εποχή πολύ παλαιότερη απ’ αυτήν του κόμικς. Χάρη σε σύγχρονες έρευνες και νέες τεχνικές χρονολόγησης, οι λίθοι αυτοί τοποθετούνται στο χρονικό διάστημα από το 3000 έως το 1000 π.Χ. Κατά συνέπεια, δεν θα μπορεί να βρίσκονται σε συνάφεια με τον κέλτικο πολιτισμό, αλλά θα πρέπει να συσχετιστούν με κάποιο άλλο προϊστορικό λαό.

Ακόμα και στα κόμικς, γίνονται πολλές υποθέσεις για την προέλευση και τη λειτουργία των μενίρ, που συχνά τοποθετούνται κυκλικά. Ήδη από τον 17ο αιώνα οι επιστήμονες πίστευαν πως αυτά τα γιγανταία επεξεργασμένα κομμάτια πέτρας, που μπορεί να φτάσουν και τα 10 μέτρα ύψος, ήταν δημιουργίες των Κελτών. Έτσι, ο Βρετανός επιστήμονας Τζον Όμπρι δημοσίευσε το 1649 μια πραγματεία με αφορμή τις αρχαιολογικές του δραστηριότητες στο Wiltshire της Αγγλίας. Σ’ αυτό το κείμενο υποστηρίζει ότι αναγνώρισε το Στόουνχετζ ως λατρευτικό ναό των Κελτών. Ακόμη και σήμερα υπάρχουν πολλοί που συμμερίζονται τη γνώμη του. Συσχετίζουν το Στόουνχετζ και τις μικρότερες συλλογές μεγαλίθων με την κέλτικη θρησκεία....

 

Οι Άγγλοι, που συμμερίζονται αυτή την άποψη, θεωρούν τους Κέλτες πρόγονούς τους από την προϊστορία και έχουν ρομαντικά και εθνικιστικά αισθήματα και αντιλήψεις γι’ αυτούς. Μερικοί πραγματικά φανατικοί απ’ αυτήν την ομάδα, συναντώνται κάθε χρόνο στις 21 Ιουνίου ντυμένοι σαν δρυίδες, ένα είδος Κελτών ιερωμένων. Σύμφωνα με τους μελετητές, σ’ αυτά τα μνημειώδη προϊστορικά οικοδομήματα τελούσαν τις κέλτικες τελετουργίες....

Οι Γάλλοι δεν έχουν τον ίδιο φανατισμό για τους δικούς τους Κέλτες, τους Γαλάτες. Κι όμως, Γάλλοι επιστήμονες, τον 16ο αιώνα κι αργότερα, συσχέτισαν την προέλευση αυτών των ογκόλιθων με τον πολιτισμό των Κελτών, που φυσικά με τη δική τους πατριωτική οπτική, παρουσιάζονταν ως γνήσιοι Γάλλοι. Και οι δημιουργοί του Αστερίξ θεωρούν ως δεδομένο ότι οι πέτρινοι κολοσσοί ανήκουν στους Γαλάτες. Οι επιστήμονες βρήκαν στη Γαλατία, μεταξύ άλλων, κοντά στο χωριό Carnac της Βρετάνης ένα χωράφι με μενίρ που μοιάζει με το μέρος όπου έχει μαζέψει τις πέτρες του ο αγρότης Αππεντίξ στο τεύχος «Ο γιος του Αστερίξ». Μεγάλα μνημεία όμως όπως το Στόουνχετζ δεν βρέθηκαν εκεί. Στις ευφάνταστες ερμηνείες για τα μενίρ στη Γαλλία έπαιξε μεγάλο ρόλο και η περιορισμένη γνώση που έχουμε για την κέλτικη θρησκεία. Η επιστημονική συζήτησε που διεξάγεται ήδη από τον 16ο αιώνα σχετικά μ’ αυτό το θέμα έχει καταλήξει μέχρι σήμερα μόνο σε ένα συμπέρασμα: δεν είμαστε ακόμη σε θέση να γνωρίζουμε τη χρησιμότητα αυτών των κολοσσιαίων λίθων....

ΠΗΓΗ: ASTERIX ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ, RENE VAN ROYEN – SUNNYVA VAN DER VEGT, ΜΑΜΟΥΘΚΟΜΙΞ

Οι «ζωολογικοί κήποι» της Ευρώπης όπου εξέθεταν Αφρικανούς ιθαγενείς…

Οι «ζωολογικοί κήποι» της Ευρώπης όπου εξέθεταν Αφρικανούς ιθαγενείς. Τους επισκέπτονταν εκατομμύρια θεατές και τους τάιζαν μπανάνες... 

Το 1810 μία 20χρονη Αφρικανή ταξίδεψε στην Ευρώπη, όπου ήλπιζε να βρει ένα καλύτερο αύριο. Τη συνόδευε ένας λευκός άντρας ονόματι Χέντρικ Σεζάρς, που είχε αναλάβει να την κάνει διάσημη σε όλο τον κόσμο. Το όνομα της κοπέλας ή τουλάχιστον αυτό που της έδωσαν αργότερα, ήταν Σάρα Μπάαρτμαν και καταγόταν από περιοχή της Νότιας Αφρικής.

Όταν έφτασαν στο Λονδίνο η Σάρα βρήκε το αύριο που την περίμενε. Έγινε έκθεμα σε ζωολογικό κήπο. … 

Σάρα Μπάαρτμαν…

Την παρουσίαζαν σχεδόν γυμνή για να αναδεικνύονται οι «εξωτικές» της αναλογίες. Η Σάρα παρουσίαζε έντονη στεατοπυγία, δηλαδή συγκέντρωση λίπους γύρω από τους γλουτούς και τα οπίσθια. Ο Σεζάρς θεώρησαν ότι το σώμα της εμφάνιζε όλα τα «αφρικάνικα» στοιχεία που θα γοήτευαν τους Ευρωπαίους. Η κοπέλα εκτιθόταν σε ζωολογικούς κήπους μέσα σε κελιά για να ψυχαγωγήσει τους επισκέπτες. Αργότερα ανθρωπολόγοι την επεξεργάστηκαν και την παρομοίαζαν με ουραγκοτάγκους.

Σκίτσο της εποχής που σατύριζε το σωματότυπο της Σάρα Μπάαρτμαν…

Συνέκριναν το σώμα της με τα σώματα των Ευρωπαίων γυναικών για να αναδείξουν την ανωτερότητα της λευκής φυλής…. 
Η Σάρα πέθανε το 1815, μόλις πέντε χρόνια μετά την άφιξή της στην «πολιτισμένη» Ευρώπη. Ο σκελετός της, τα γεννητικά της όργανα και ο εγκέφαλός της εκτίθονταν στο Παρίσι έως και το 1974. Το 2002 επιστράφηκαν στην Αφρική ύστερα από αίτημα του Νέλσον Μαντέλα. «Ο χαμένος σύνδεσμος»

Οι Ευρωπαίοι του 19ου αιώνα συνέρρεαν κατά χιλιάδες για να δουν από κοντά τους ιθαγενείς άλλων ηπείρων σε ζωολογικούς κήπους. Υπήρχαν ολόκληρες οικογένειες ιθαγενών, από την Αφρική, την Ασία και τη Νότια Αμερική, που φορούσαν τις παραδοσιακές τους ενδυμασίες και έδιναν έναν εξωτικό τόνο στις ζωές των Ευρωπαίων. Βέβαια, οι διοργανωτές των εκθέσεων δεν ενδιαφέρονταν τόσο για τη ρεαλιστική απεικόνιση της ζωής των ιθαγενών, αλλά κυρίως για τα οικονομικά έσοδα.

Ότα Μπένγκα…

Γι’ αυτό χρησιμοποιούσαν κάθε μέσο για να αυξήσουν την εμπορικότητα των «εκθεμάτων»… 

Παρουσίαζαν τους Αφρικάνους σαν άγριους κυνηγούς και δολοφόνους, που δεν διέφεραν ουσιαστικά από τα ζώα. Προέτρεπαν τους επισκέπτες να τους ταΐζουν με μπανάνες και φιστίκια σαν να ήταν μαϊμούδες και πίθηκοι. Στη Νέα Υόρκη το 1906, εκτιθόταν η πυγμαία Ότα Μπένγκα στον ίδιο περιφραγμένο χώρο με πιθήκους και στην ταμπέλα που περιέγραφε το έκθεμα, αναγραφόταν: «Ο χαμένος σύνδεσμος».

Σύμφωνα με τους Τάιμς της Νέας Υόρκης, ελάχιστοι λευκοί αντέδρασαν αρνητικά στην ανθρώπινη αιχμαλωσία, αλλά η αφροαμερικάνικη κοινότητα προσβλήθηκε. «Η φυλή μας καταπιέζεται αρκετά, ακόμα και χωρίς να εκτίθεται ένας από εμάς σαν πίθηκος», δήλωσε ο αφροαμερικάνος ιερέας Τζέιμς Γκόρντον. «Πιστεύουμε ότι πρέπει να θεωρούμαστε άνθρωποι με ψυχές», προσέθετε. … 

Οι επισκέπτες ταΐζουν το κορίτσι σαν να είναι μαϊμού…

«Το Χωριό των Νέγρων»

Ζωολογικοί κήποι με ανθρώπους για εκθέματα υπήρχαν στο Παρίσι, το Αμβούργο, την Αμβέρσα, τη Βαρκελώνη, το Λονδίνο, το Μιλάνο, τη Νέα Υόρκη και τη Βαρσοβία. Όμως τη μεγαλύτερη απήχηση είχε το «Χωριό των Νέγρων», που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο Παρίσι το 1878 και για δεύτερη φορά το 1889. Συνολικά περισσότεροι από 30 εκατομμύρια άνθρωποι επισκέφτηκαν την έκθεση, που αποτελούνταν από 400 ιθαγενείς. Όταν η έκθεση μεταφέρθηκε στη Γερμανία, την επισκέφτηκε ακόμα και ο καγκελάριος της Γερμανίας, Όττο Μπίσμαρκ…. 

Το «Χωριό των Νέγρων»

Ο κήπος της ντροπής

To 1907, ο «Κήπος της Τροπικής Αγρονομίας» του Παρισιού διοργάνωσε εκθέσεις με ιθαγενείς για να αναδείξει τα 100 χρόνια της γαλλικής αποικιοκρατίας. Υπήρχαν εκπρόσωποι από κάθε γαλλική αποικία: Μαδαγασκάρη, Ινδοκίνα, Σουδάν, Κονγκό, Τυνησία και Μαρόκο…. 
Οι ιθαγένεις παρουσιάζονταν σε περιφραγμένους χώρους που είχαν κατασκευαστεί σύμφωνα με τα πρότυπα των χωριών τους. Μάλιστα, ορισμένα σπίτια ανήκαν στους ίδιους του ιθαγενείς και είχαν μεταφερθεί απευθείας από τις αποικίες. Περισσότεροι από ένα εκατομμύριο άνθρωποι επισκέφθηκαν τον κήπο στους πέντε μήνες που διήρκεσε η έκθεση…. 

Επισκέπτες του κήπου στις αρχές του 20ου αιώνα

Σήμερα, οι Γάλλοι αντιμετωπίζουν τον κήπο με ντροπή, τα κτίρια ερημώθηκαν και ο χώρος έχει μείνει ανεκμετάλλευτος. Έως το 2006, ο κήπος ήταν κλειδωμένος και απαγορευόταν η είσοδος. Από τότε ελάχιστοι επισκέπτονται τον χώρο, ο οποίος δεν διαφημίζεται πουθενά. Οι ζωολογικοί κήποι με ανθρώπινα εκθέματα λειτούργησαν και τον 20ο αιώνα.

Το 1958 στις Βρυξέλλες είχε στηθεί ένα ολόκληρο χωριό του Κονγκό, ενώ μέχρι και το 1994 υπήρχε ένα χωριό της Ακτής Ελεφαντοστού στη Γαλλία…. 

Η ιστορία του ποπ-κορν

Δημοφιλές σνακ από καβουρντισμένους κόκκους αραβοσίτου. Προτού το ανακαλύψουν οι κινηματογραφόφιλοι ήταν ήδη γνωστή και αγαπητή συνήθεια στους κατοίκους των σπηλαίων. Το παλαιότερο εύρημα, ηλικίας 5.000 ετών, εντοπίστηκε στο Νέο Μεξικό και οι επιστήμονες το θεωρούν καθαρά αμερικανικό προϊόν.

Οι ιθαγενείς το απολάμβαναν τοποθετώντας έναν - έναν τους σπόρους αραβοσίτου πάνω από τη φλόγα με τη βοήθεια ενός κλαδιού. Με το ποπ-κορν έφτιαχναν μπύρα και σούπες, ενώ το χρησιμοποιούσαν και για την κατασκευή κοσμημάτων. Κάπως έτσι έμαθε την ύπαρξη του ο Χριστόφορος Κολόμβος.

Είναι καταγεγραμμένο ότι στις 22 Φεβρουαρίου 1630 ένας ινδιάνος ονόματι Κουαντακένα από τη φυλή των Γουαμπανοάγκ έμαθε την τέχνη του ποπ-κορν σε κάποιους βρετανούς αποίκους στο Πλίμουθ της Μασαχουσέτης. Όσοι από τους Ευρωπαίους το δοκίμασαν ενθουσιάστηκαν τόσο πολύ από τη γεύση του, που το έτρωγαν κάθε πρωί, συνοδεύοντάς το με κρέμα και ζάχαρη. Αργότερα έγινε απαραίτητο συνοδευτικό στο δείπνο της Ημέρας των Ευχαριστιών.

Το ποπ-κορν διαδόθηκε ακόμη περισσότερο τον 19ο αιώνα από τους υπαίθριους πωλητές στα πάρκα, στα πανηγύρια και τα καρναβάλια, όταν ο μέσος Αμερικανός άρχισε να έχει περισσότερο ελεύθερο χρόνο στη διάθεσή του.

Με την εξάπλωση της κινούμενης εικόνας, οι πλανόδιοι πωλητές έστησαν την πραμάτεια τους έξω από τους κινηματογράφους. Γρήγορα ήρθαν σε σύγκρουση με τους αιθουσάρχες, που δεν ήθελαν να αποσπάται η προσοχή των θεατών κατά τη διάρκεια της προβολής. Όταν, όμως, οι θεατές επέβαλαν τη θέλησή τους και συνόδευαν την προβολή της ταινίας με ποπ κορν, οι αιθουσάρχες αναγκάστηκαν να προσαρμοστούν στη νέα κατάσταση και πήραν στα χέρια τους τη διάθεση του προϊόντος, που τους απέφερε επιπλέον κέρδη.

Η γλυκιά συνήθεια άλλαξε κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και το ποπ κορν απόκτησε αλμυρή γεύση, όταν η ζάχαρη ήταν είδος εν ανεπαρκεία. Στις μέρες μας, το ποπ-κορν είναι ο απαραίτητος σύντροφος της ελαφράς διασκέδασης στους πολυκινηματογράφους όλου του κόσμου. Οι Αμερικανοί κρατούν και σήμερα τα σκήπτρα στην κατανάλωση ποπ-κορν, με 65 κιλά ανά άτομο ετησίως.

ΠΗΓΗ: http://www.sansimera.gr

Τα πιο ασυνήθιστα αντικείμενα που άφησε ο άνθρωπος στο φεγγάρι

Οικογενειακές φωτογραφίες, μνημεία του "άγνωστου αστροναύτη", τηλεσκόπια και μπαλάκια του γκολφ είναι μόνο μερικά από τα αντικείμενα που ξέμειναν πίσω στο φεγγάρι από τις αποστολές του ανθρώπου εκεί.

Λευτέρης Σαββίδης

Φεβρουάριος 21 2016 17:11

Αυτό το ένα βήμα για την ανθρωπότητα, που συγκλόνισε όλη την υφήλιο τη δεκαετία του 1960, αλλά και οι επόμενες αποστολές στη Σελήνη, άφησαν στην επιφάνεια του δορυφόρου της γης διάφορα αντικείμενα, τα οποία παραμένουν μέχρι και σήμερα εκεί. Συνολικά έξι αποστολές προσεληνώθηκαν στο φεγγάρι, με τον Νιλ Άρμστρονγκ να παραμένει εκεί για 21 ώρες και 36 λεπτά και μεταγενέστερες ομάδες αστροναυτών να μένουν εκεί για τρεις μέρες.

Στο διάστημα της παραμονής μας σε έναν άλλο πλανήτη, φαίνεται πως καταφέραμε να κάνουμε καλά, ότι κάνουμε και στον πλανήτη που μας φιλοξενεί. Να τον γεμίσουμε σκουπίδια και άχρηστα αντικείμενα. Σύμφωνα με υπολογισμούς εκεί έχουν αποτεθεί 96 πακέτα με περιττώματα, ούρα και εμετό ανθρώπων. Επιπλέον, από τη NASA υπολογίζεται πως έχουν μείνει στον πλανήτη 12 Hasselblad κάμερες. Όπως εξηγούν οι ειδικοί, οι αστροναύτες αφαιρούσαν τα φιλμ και επέστρεφαν μόνο με αυτά στη γη. Μόνο μία κάμερα επέστρεψε, η οποία κι πωλήθηκε σε δημοπρασία το 2014 έναντι 910.000 δολαρίων.

Η φωτογραφία της οικογένειας Ducan στο Φεγγάρι

Στο φεγγάρι υπάρχει επίσης έχει ξεμείνει ένα τηλεσκόπιο με χρυσό "πιάτο", το μοναδικό τηλεσκόπιο που έχει παρατηρήσει το διάστημα από άλλο πλανήτη. Εικάζεται πως το υλικό του, ίσως και να το έχει προστατέψει από την ηλικιακή ακτινοβολία στην επιφάνεια του πλανήτη εδώ και τέσσερις δεκαετίες. Άλλωστε, οι επιστήμονες πιστεύουν πως η έλλειψη ατμόσφαιρας στη σελήνη, θα έχει συμβάλλει καθοριστικά ώστε να καταστραφούν όλα τα αντικείμενα που έχουν παραμείνει εκεί.

Το μνημείο του πεσόντος αστροναύτη στο φεγγάρι

Για παράδειγμα, οι έξι αμερικανικές σημαίες που τοποθετήθηκαν στη σελήνη, θα είναι σήμερα αν δεν έχουν διαβρωθεί πλήρως, ένα λευκό πανί. Την ίδια μοίρα φαίνεται πως θα έχει και η οικογενειακή φωτογραφία που άφησε εκεί ο αστροναύτης Charles Duke, ο οποίος πάτησε στη Σελήνη με το Apollo 16. Από την άλλη, είναι πολύ πιθανό η αφιέρωση στο πίσω μέρος της φωτογραφίας να παραμένει ανέπαφη: 'Αυτή είναι η οικογένεια του αστροναύτη Duke από τον πλανήτη γη. Προσεληνώθηκε τον Απρίλιο του 1972" έγραφε.

H πλακέτα του Νίξον στο φεγγάρι

Το τσιπάκι με τις καλλιτεχνίες του Warhol που έφτασε στη Σελήνη

Στα λοιπά που θα έβρισκε κανείς αν περπατούσε στη σελήνη είναι μια πλακέτα υπογεγραμμένη από τον πρόεδρο Νίξον που έγραφε: "Εδώ, άνδρες από τον πλανήτη γη πάτησαν το φεγγάρι τον Ιούλιο του 1969. Ήρθαμε εν ειρήνη εκ μέρους όλης της ανθρωπότητας". Επίσης δύο μπαλάκια του γκολφ, ένα μνημείο στη μνήμη των αστροναυτών που έχασαν τη ζωή τους στο διάστημα και ένα μικροσκοπικό κεραμικό τσιπ με σχέδια καλλιτεχνών, εκ των οποίων και ο περίφημος φαλλός του Andy Warhol (επάνω ατριστερά).

Πηγή: news247.

Μεταμορφώνοντας άσχημα κτίρια σε έργα τέχνης

Αλλιώς

09:50 | 20 Φεβ. 2016

Τελευταία ανανέωση 21:44 | 20 Φεβ. 2016

  

Ο Γάλλος street artist Julien Malland, γνωστός και ως Seth Globepainter, μεταμορφώνει άσχημα κτίρια σε έργα τέχνης σε όλο τον κόσμο. 

Οι μεγάλης κλίμακας τοιχογραφίες του απεικονίζουν κυρίως παιδιά και είναι πολύχρωμα.«Επηρεάζομαι από το περιβάλλον στο οποίο ζωγραφίζω» λέει ο ίδιος στο Bored Panda. 

Στην ερώτηση πόσο χρόνο του παίρνει για τη δημιουργία μιας τοιχογραφίας απαντά: «Μπορεί μερικές ώρες. Για τις πιο μεγάλες από τρεις ημέρες έως και μια εβδομάδα». 

Ο καλλιτέχνης είναι γεννημένος στο Παρίσι και δραστηριοποιείται ως street artist από τη δεκαετία του ’90. Έχει κυκλοφορήσει δυο βιβλία για την street art. Το τελευταίο έχει τον τίτλο «Extramuros». Έχει ζωγραφίσει ταξιδεύοντας σε χώρες όπως, η Ινδία, η Κίνα, το Μεξικό, η Ινδονησία και το Βιετνάμ. 

Απο το tvxs.