Ρίο ντε Τζανέιρο: Μια ιστορία κατάληψης και έξωσης

Πριν το Μουντιάλ

Το Κίνημα Άστεγων Εργατών είχε καταλάβει ένα κτίριο στο Ρίο για να στεγάσει χιλιάδες αστέγους. Όμως καθώς πληρσίαζε η έναρξη του Μουντιάλ όσοι βρήκαν στέγη στο κτίριο έπρεπε να το εκκενώσουν – κάτι που έγινε βίαια.

Έχουν περάσει πέντε χρόνια από την στιγμή που η Βραζιλία πανηγύριζε την επιλογή της από την FIFA να οργανώσει το Μουντιάλ του 2014. Η ανακοίνωση της επιλογής έγινε φαντασμαγορικά στην παραλία Copacabana με χιλιάδες ανθρώπους να χοροπηδούν, να χορεύουν και να γιορτάζουν όλο το βράδυ. Η FIFA είχε θεωρήσει ότι η επιλογή της Βραζιλίας ήταν στην σωστή κατεύθυνση στην προσπάθεια διεύρυνσης των χωρών που φιλοξενούν τον θεσμό. Η Βραζιλία εξάλλου είναι μια χώρα που οι οπαδοί της σταματούν τα πάντα για να δουν την ομάδα τους να παίζει ποδόσφαιρο. Κανείς, λοιπόν, δεν μπορούσε να φανταστεί ότι τέσσερα χρόνια μετά θα είχαν γίνει όλες αυτές οι διαδηλώσεις κατά του Μουντιάλ με χιλιάδες να φωνάζουν «Não Vai ter Copa!» (Δεν θα υπάρξει Παγκόσμιο Κύπελλο).

Υπενθυμίζεται ότι οι διαδηλώσεις είχαν ως αφετηρία τα τεράστια ποσά που δαπανήθηκαν για τα στάδια την ώρα που οι κοινωνικές υπηρεσίες είναι ελλιπείς. Όμως στις 5 Δεκεμβρίου του 2009, ο δήμαρχος του Ρίο ντε Τζανέιρο παρουσίασε το «Στρατηγικό Σχέδιο της Τοπικής Αρχής». Το σχέδιο προέβλεπε την μείωση της έκτασης που καλύπτουν οι φαβέλες κατά 3,5% με την αιτιολογία ότι «είναι κατασκευασμένες σε επικίνδυνες περιοχές». Όμως ένα πανό κατοίκου που θα έβλεπε την έξωση έγραφε «όταν οι πλούσιοι μένουν στην νότια ζώνη, αυτή ονομάζεται ευγενής περιοχή. Όταν οι φτωχοί μένουν εκεί, ονομάζεται επικίνδυνη».

Για να επιτευχθούν τα στάνταρ της FIFA ακόμη και το στάδιο Maracana έπρεπε να επανακατασκευαστεί. Για να γίνει αυτό αποψιλώθηκαν ολόκληρες περιοχές γύρω του. Στην θέση των όσων γκρεμίστηκαν κατασκευάστηκαν ένα τεράστιο πάρκινγκ και ένα εμπορικό κέντρο.

Ανάμεσα στα κτίρια που γκρεμίστηκαν για να κατασκευαστεί ένα τεράστιο πάρκινγκ και ένα εμπορικό κέντρο, ήταν και το σχολείο Friedenreich, ένα από τα καλύτερα δημόσια σχολεία της πόλης. Γκρεμίστηκε επίσης το Lanagaro, το μοναδικό εργαστήριο ανάλυσης τροφίμων του Ρίο την ώρα που η Βραζιλία που η πλειονότητα των τροφών που καταναλώνει η χώρα είναι γενετικά τροποποιημένες. Στην λίστα ήταν επίσης δυο αθλητικές εγκαταστάσεις ολυμπιακών προδιαγραφών, η 34 ετών κοινότητα Metro Mangueira, που κατασκευάστηκε από τους εργάτες του υπόγειου σιδηρόδρομου και τέλος η Aldeia Maracana, μια πολυεθνική κοινότητα που φτιάχτηκε το 2006 σε ένα εγκαταλελειμμένο κτήριο του 19ου αιώνα. Το κτίριο είχε συνδεθεί με τον πολιτισμό των ιθαγενών καθώς για τουλάχιστον 20 χρόνια φιλοξενούσε το Ινδιανικό Μουσείο.

Τον Οκτώβριο του 2010 οι κάτοικοι της Metro Mangueira είδαν ανθρώπους του δήμου να σημειώνουν τις πόρτες τους όπως έκαναν οι ναζί στα γκέτο των εβραίων. Τους είπαν ότι τα σπίτια τους είναι επικίνδυνα και πρέπει να φύγουν. Οι 107 οικογένειες που δέχθηκαν να φύγουν μεταφέρθηκαν στην συνοικία Cosmos 60 χιλιόμετρα μακριά, όπου ήταν πολύ δύσκολο να βρουν δουλειά ή να στείλουν τα παιδιά στο σχολείο. Οι εκσκαφείς του δήμου γκρέμισαν τα άδεια σπίτια αφήνοντας πίσω μόνο συντρίμμια, αρουραίους, κουνούπια και εμπόρους ναρκωτικών.

Το 2014 καθώς η εναρκτήρια ημερομηνία πλησίαζε οι εκσκαφείς επέστρεψαν. Οι υπηρεσίες του δήμου ενέταξαν τους κατοίκους στον πρόγραμμα Minha Casa, Minha Vida (Το σπίτι μου, η ζωή μου) το οποίο στην ουσία τους επιδοτούσε για να αγοράσουν σπίτι αλλού. Όμως ποτέ δεν υπήρξε η ανάπτυξη κατοικιών για να αγοράσουν. Έτσι, η λαϊκή αντίσταση στην Metro Mangueira κατέληξε να έρχεται αντιμέτωπη με την στρατιωτική αστυνομία που χτυπούσε άκριτα παιδιά και ηλικιωμένους με πλαστικές σφαίρες, σπρέι πιπεριού και δακρυγόνα.

Μετά τα δρακόντεια μέτρα λιτότητας και τις διαρθρωτικές αλλαγές που επέβαλε στην χώρα το ΔΝΤ την δεκαετία του 1980 οι φαβέλες πολλαπλασιάστηκαν καταλαμβάνοντας κάθε ελεύθερο εκατοστό γης. Τον Απρίλιο του 2014 το Κίνημα Άστεγων Εργατών διέκρινε ένα επί 20ετία εγκαταλελειμμένο κτίριο, που άνηκε στην εταιρία τηλεπικοινωνιών, Telerj. Το κτίριο είχε και αυλή και έτσι το κατέλαβαν. Στο κτίριο βρήκαν στέγη έγκυες με παιδιά, ηλικιωμένοι και χιλιάδες παιδιά – μωρά και έφηβοι. Καμία προσπάθεια δεν έγινε από τις δημοτικές αρχές για να εξακριβώσουν ποιοι είναι οι καταληψίες και ποιες οι ανάγκες τους.

Το μεγαλύτερο δίκτυο τηλεόρασης, Tv Globo, τους ονόμασε αμέσως εγκληματίες. Η εταιρία που αγόρασε την Telerj δεν χρησιμοποίησε ποτέ το κτίριο. Μάλιστα, είχε προταθεί να πουληθεί στην κυβέρνηση για να ενταχθεί στο πρόγραμμα «Το σπίτι μου, η ζωή μου». Όμως στις 9 Απριλίου ο δήμαρχος του Ρίο ανακοίνωσε την εκκένωσή του «από τους εγκληματίες». Υποστήριξε, δε, ότι «οι πραγματικά φτωχοί που έχουν ανάγκη από σπίτι δεν προστατεύουν τον χώρο τους με καδρόνια και εργαλεία κατασκευών». 

Έτσι στις 11 Απριλίου 1600 άντρες της στρατιωτικής αστυνομίας μπήκαν στο κτίριο πάνοπλοι. Γυναίκες που κοιμόντουσαν ξύπνησαν με κλωτσιές. Σκηνές γκρεμίστηκαν, όλοι εισέπνευσαν τα χημικά. Όλοι οι δημοσιογράφοι εκδιώχθηκαν ενώ ακόμη και ένας από το Globo συνελήφθη με την κατηγορία ότι «πετούσε πέτρες». Οι κάτοικοι δήλωσαν πως τέσσερα βρέφη πέθαναν από ασφυξία λόγω των χημικών ενώ κάποιοι υποστήριξαν πως οι δημοσιογράφοι εκδιώχθηκαν για να μην δουν τι πραγματικά συνέβη. Η παντελής έλλειψη στοιχείων για όσους κατοικούσαν εκεί βοήθησε στο να χαθούν τα δεδομένα. Εκεί, είχαν καταλήξει άνθρωποι που εκδιώχθηκαν από άλλες φτωχές συνοικίες ή από τις αυξανόμενες τιμές γης στις φαβέλες τις οποίες ακολούθησε η κατάληψη των τελευταίων από την στρατιωτική στρατιωτική αστυνομία.

Με πληροφορίες από το Roarmagazine

Από το tvxs.